ती मान्छेहरु सुन्दर अनि तिनको बोलिमा पनि मिठास थियो । तिनीहरु हाम्रो अङ्कलको उमेरका मान्छेहरु थिए तर पनि तीनै जनाले हामीलाई तपाईंहरु भनेर सम्बोधन गरे । मनमा कौतुहलता र खुशी एकसाथ भरियो । तीन जना मध्ये एकजना काशीकाँध गडिगाउँका अखण्ड राउत पो रहेछन् । काशीकाँधबाट पहिलो माओवादी तिनी अखण्ड भएका रहेछन् त्यो त म माओवादी पार्टीमा लागेपछि थाहा पाए ।

अचम्मको कुरा त यो हो की हामीलाई पहिलो पटक सुन्दर अनि हतियारले सुसज्जित मान्छेहरुले तपाई भनेर सम्बोधन गरेका थिए । त्यतिबेला समाजमा जातीय उत्पीडन चर्को थियोे । पचास बर्ष उमेर पुगेको दलितले दश/बाह्र वर्षको गैरदलितलाई  ‘ज्यु, हजुर’ भन्नु पर्दथ्यो । एउटा गैरदलित बच्चाले आफ्नो बाजे सरहको दलितलाई ‘तिमी’ भनेर सम्बोधन गर्दथ्यो । हामी यस्तो समाजबाट आएका मान्छेहरु पहिलो पटक हामीलाई तपाईं भनेर सम्बोधन गर्दा हामी अचम्म परेका थियौँ ।

त्यतिबेला हाम्रो गाविस दैलेख काशीकाँध थियोे ।  खोलापारी कासिकाँध खोलावारि टाकुरी । काशीकाँधमा ठकुरी समुदायको बाहुल्यता थियो र टाकुरीमा मगरहरुको बाहुल्यता थियो । टाकुरी भन्दा काशीकाँधमा चरम छुवाछुत, विभेद थियोे । यहाँ सम्मको विभेद थियो कि कतिपय ठाउँमा  दलितहरुलाई ‘डुम’ शब्दबाट सम्बोधन गर्ने चलन थियोे । हाम्रो घर काशीकाँध र टाकुरी दुवै ठाउँमा थियो । बाल्यकालमा  काशीकाँध र टाकुरीसंग म धेरै परिचित भैसकेको थिए ।

त्यो रात १२ बजेको थियोे । दिनभरिको कामको थकानले मस्त निन्द्रामा थिएँ । एक्कासी जोड्तोड्ले कुकुरहरु भुके । त्यसपछि म ब्युँझिए । घरको माथिल्लो तलाको झ्यालबाट बिस्तारै बाहिरतिर नियालेर हेरे ! टाउकोमा रातो तीनतारे अंकित कफन बाँधेका सैनिक ड्रेस र प्रत्येक मान्छेको हातमा विभिन्न किसिमका हतियारले सुसज्जित मान्छेहरु दुई देखि तीन मिटरको दुरीमा मधुरो जुनको प्रकाशसंगै आफ्नै गतिमा हिडिरहेका थिए ।

कक्षा ५ को परीक्षा सकेपछि गाउँको तलबाट बग्ने रानिबन खोलामा हामी साथीहरू दिनभर पौडी खेल्यौं । साँझ थकित अवस्थामा घरमा आउँदा मैले २ जना नयाँ मान्छेहरु देखें । मैले आमासँग सोंधे, आमाले भन्नुभयो, “उहाँहरु सहरबाट आउनुभएको तिम्रा फूपू-पुसाइ हुनुहुन्छ,। तिमीलाई उहाँहरुले पढ्नका लागि आफुसंगै लौजाने भनेर आउनुभएको हो ।” पाँच दिदीहरु र चार दाजुहरु पछि घरको कान्छो सन्तान । हुँ । म कहिल्यै एकरात पनि आमासँग छुट्टिएर बसेको थिएन । आमासँग छुट्टिएर बस्नु मेरा लागि कल्पना बाहिरको कुरा थियोे ।

एकदिनको लगातार पैदल यात्रा पछि साँझ दैलेखको चुप्रा बजारमा बास बस्यौं । भोलिपल्ट बिहानै बस चढेर साँझ हामी सुर्खेत पुग्यौं । जीवनमा पहिलोपटक बस चढ्दा अनौठो लागिरहेको थियो । तर मनमा गाउँघरकै याद उर्लिरहेको थियो । सुर्खेत पुगेपछि स्कुल भर्ना हुने तरखरमा लाग्यौं तर भर्नाका लागि सर्टिफिकेट चाँहिने रहेछ । त्यसपछि मेरो भर्ना छुट्यो । सूचना-सञ्चारको अभावले गर्दा गाउँको स्कुलबाट सर्टिफिकेट मगाउन सम्भव भएन ।

कार्यक्रमस्थल नजिकै  टाढा-टाढाबाट आएका मानिसहरूको लागि खाना, बस्नको व्यवस्था थियो । उनीहरुसंगै हामीले पनि त्यही मेसमा पकाएको खाना खाएर मेरो गाउँकै फुपुको छोरा लालबहादुर नेपाली, भुवन थापा मगर र म एकसाथ माओवादी बन्ने सल्लाह गर्‍यौं । २०५९ साल भदौ १ गते राति दोस्रो पटक ५० कटेका मेरा बाबाआमालाई  छोडेर ‘मुक्ति या मृत्यु’ भनेर कसम खाँदै, रातो कफन बाँधेर माओवादी आन्दोलनमा भुमिगत जीवनको सुरुवात गरेको थिएं । त्यस क्षेत्रका सेक्रेटरी भूगोलले हामी ३ जनालाई त्यही रात हिँडाएर सेक्रेटरी कै गाउँमा लैजान सक्त बहादुरलाई निर्देशन दिए । रात छिप्पिदै थियो । झिमझिम पानी परिरहेको थियो । घडीले १० बजाइसकेको थियो । त्यहाँबाट हामी निर्देशन अनुसारको गाउँमा जान हिड्यौँ । करिब एक घण्टाको बाटो हिंडेका थियौँ । पानी धेरै ठूलो पर्‍यो । खोला तर्नुपर्ने थियो । जुका पनि उत्तिकै लाग्दथ्यो । खोला तर्न सक्ने अवस्था नभएपछि बिहान ५ बजे उठेर हिड्ने सल्लाह गरेर हामी एउटा गोठमा सुत्यौँ ।

बिहान झिसमिसे उज्यालोसंगै उठेर गन्तव्यतर्फ हिड्यौँ । टाकुरीको खोला झरेर काशीकाँधको उकालो हुँदै गोर्तीको बाँसखर्क पुगेका थियौं । त्यहाँ पुग्ने बेलासम्म बिहानको १० बजिसकेको थियो । भोक लागिरहेको थियो । हामीसंग खानेकुरा केही थिएन । हामीले सक्त बहादुरलाई खानेकुराको मेसो मिलाउन भन्यौँ । उनले गाउँमै पोलेको मकै खाने व्यवस्था मिलाए । मकै खाएपछि हामीले यात्रालाई निरन्तरता दियौं । गोर्तीको ओरालो हुँदै खोला तर्‍यौँ र फेरि उकालो चढ्यौं । करिब ३ बजे भुगोलको घरमा पुग्यौं । थकान र भोक असाध्यै लागिरहेको थियो । भुगोलको आमाले हामीलाई रोटी खान दिनुभयो । हामी त्यहीँ बस्यौं ।